Het is niet helder of gemeenten de juiste acties ondernemen naar aanleiding van de ontvangen signalen van het Inlichtingenbureau (IB). Wordt er optimaal gebruik gemaakt van de informatie? Hoeveel boetes worden er opgelegd, en zijn deze terecht? Wordt er aangifte gedaan indien dat vereist is? Hoe zit het met terugvordering van onterecht ontvangen uitkeringen? Krijgt iedereen de bijstand waar hij/zij recht op heeft? Zijn gemeenten überhaupt actief genoeg?

Het inlichtingenbureau is in 2001 opgericht door het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Het doel van de oprichting was de uitwisseling van gegevens tussen gemeenten en overheidsinstanties te vereenvoudigen. Die gegevens zijn ‘signalen’ over inkomen, vermogen en de woonsituatie. Deze tussenkomst van het Inlichtingenbureau scheelt gemeenten veel tijd en geld.

De Algemene Rekenkamer besteedt in het Verantwoordingsonderzoek 2021 aandacht aan het Inlichtingenbureau. De minister heeft met de informatie die gemeenten aanleveren over de toereikendheid van het beleid voor misbruik en oneigenlijk gebruik van de bijstand en Tozo slechts beperkt zicht op de bijdrage die het gebruik van IB-signalen levert aan de rechtmatigheid, aldus de Rekenkamer.

De hoeveelheid IB-signalen die gemeenten gebruiken is geen onderdeel van de rapportage van gemeenten aan het Rijk. Dus geen rapportage over hoeveel van deze signalen door gemeenten worden onderzocht, hoeveel en welke overtredingen van de inlichtingenplicht hierdoor aan het licht komen, en tot hoeveel terugvorderingen en boetes dit leidt.

Ook zijn er rechthebbende die buiten beeld blijven. De minister maakt terughoudend gebruik van de mogelijkheden die het IB heeft om met monitoringgegevens het niet-gebruik van voorzieningen voor werk en inkomen terug te dringen. Arbeidsparticipatie en prikkels om gebruik van uitkeringen te beperken wegen vaak zwaarder dan inkomensbescherming, met het risico voor de grondwettelijke bestaanszekerheid.

Lees hier het Rapport bij het Jaarverslag 2021 van De Rekenkamer